W konsekwencji Polska i Turcja stały się państwami przyfrontowymi. Stawia to przed nimi nie przewidywane wcześniej wyzwania.  Potrzebny jest zatem jej przegląd nie tylko z punktu widzenia stosunków dyplomatycznych i dobrze rozwijającego się dwustronnego handlu, ale przede wszystkim z punktu widzenia możliwości zwiększenia bezpieczeństwa militarnego, energetycznego i cybernetycznego poprzez wielopłaszczyznową, strategiczną współpracę dwustronną, z wykorzystaniem potencjału obydwu krajów. Wymaga to skoordynowanego i aktywnego podejścia ze strony polskich i tureckich władz państwowych, a także stworzenia mechanizmów wsparcia partnerskiej współpracy środowisk przemysłowych i akademickich obydwu krajów w realizacji uzgodnionej strategii.

             Misją Polsko–Tureckiej Izby Gospodarczej jest promocja i ułatwianie dwustronnego handlu. Z pozoru wygląda on bardzo dobrze. Wykazuje dużą dynamikę. Wzajemne obroty wzrosły od ok. 3 mld euro w 2007 roku, gdy powstała Izba, do ponad 12 miliardów euro w 2023 roku. Pierwszy kwartał br. pokazuje ponad 20% wzrost. Doceniając ten fakt, wiedzieć trzeba, ż Polska jest dopiero 16-17 partnerem handlowym dla Turcji, podobnie Turcja dla Polski. Polski eksport do Turcji to niewiele ponad 1,5 % całego eksportu naszego kraju. W istocie jest więc marginalny.

             W naszej ocenie, potencjał dwustronnej współpracy jest nie mniejszy niż 25-35 miliardów euro rocznie. Z możliwością dalszego wzrostu. Warunkiem jest rozszerzanie obszarów współdziałania poza, w istocie prosty, handel w ramach jednolitego obszaru gospodarczego UE do którego należy Turcja, Potrzebne jest wykorzystanie nowych, dotąd nieeksploatowanych obszarów partnerstwa oraz systemowe a nie tylko werbalne ich popieranie, przez władze obydwu krajów. Udzielenie silnego wsparcia wzajemnym inwestycjom. Promocja współpracy środowisk naukowych i biznesowych, a w konsekwencji rozwój kontaktów, także komercyjnych, na poziomie regionalnym. Ułatwienie bezpośrednich kontaktów przedsiębiorców poprzez zwiększenie siatki połączeń lotniczych obejmujących nie tylko Warszawę, ale najważniejsze polskie ośrodki przemysłowe jak Katowice, Gdańsk czy Wrocław z Turcją. Nie tylko ze Stambułem, ale także z ważniejszymi ośrodkami przemysłowymi, jak Izmir, Bursa i inne. Obniżenie ich kosztu, albowiem dziś połączenia lotnicze pomiędzy Polską i Turcją są najdroższe w Europie. Wymaga to systemowej analizy i przyjęcia pragmatycznych rozwiązań. Rozwój siatki połączeń ma przecież także wpływ na turystykę przyjazdową do Polski. Z początkiem br. zwróciliśmy się w tej sprawie do właściwych organów państwa.

             Oczywista jest także potrzeba wzajemnej promocji. W tym aktywnego objaśniania potencjału współpracy z Polską wobec najważniejszych środowisk gospodarczych w Turcji. Np. poprzez organizowanie promocyjnych road shows realizowanych przy finansowym i organizacyjnym zaangażowaniu właściwych instytucji rządowych oraz udziale samorządu gospodarczego.

             Ważnych obszarów partnerstwa jest więcej. Trzeba je zidentyfikować i zaprojektować ich wykorzystanie, aby najefektywniej służyły dla realizacji celu strategicznego. Zwłaszcza, że kontekst dwustronnej współpracy istotnie się zmienił. Dzieje się ona w obliczu militarnej, gospodarczej i propagandowej rosyjskiej agresji nie tylko na Ukrainę. Polsko-tureckie strategiczne partnerstwo, spożytkowujące synergię, może stać się ważnym wkładem do procesu pokojowej stabilizacji. Wzmocnić wysiłki czynione w tym zakresie przez NATO oraz w ramach Unii Europejskiej. M.in. poprzez wykorzystanie doświadczenia i zdolności przemysłowych, którymi dysponują obydwa kraje, w zakresie takich, ale nie wyłącznie, projektów jak: produkcja uzbrojenia, rozwój systemów e-zarządzania polem walki, cyberbezpieczeństwo, rozbudowa cywilnej infrastruktury krytycznej (np. schronów wielkopowierzchniowych) i wiele innych, skutkujących zwiększeniem poziomu bezpieczeństwa obywateli. Obydwa kraje mają w tym obszarze unikalne doświadczenia, potencjalnie synergiczne.

             Wydatki na obronność Turcji, wynoszą ok. 1,5% PKB, ale istotna ich część skierowana jest na rozwój rodzimego przemysłu zbrojeniowego. W 2002 roku działało w nim ok. 60 firm, aktualnie ponad 3 tysiące z budżetem więcej niż 2 miliardy dolarów rocznie. W konsekwencji „krajowy” wkład R&D w produkcję tureckiego sprzętu bojowego, który w 2002 roku wynosił ok. 24%, aktualnie sięga 73%, a do 2025 roku ma osiągnąć poziom 80%. Oznacza to wysoką samowystarczalność produkcji obronnej w oparciu o własny potencjał intelektualny. 

             W Polsce wydatki na obronność stanowią już blisko 4% PKB. Siły Zbrojne RP są w etapie transformacji. Uporania się z brakami spowodowanymi m.in. przekazywaniem sprzętu Ukrainie oraz konsekwencjami wieloletnich zaniechań rozwoju zdolności produkcyjnych rodzimego przemysłu zbrojeniowego. Z oczywistych powodów wymaga to zmiany, a współpraca z tureckim przemysłem obronnym może istotnie przyspieszyć ten proces.  Polski przemysł obronny może także włączyć się w tureckie programy i wspólnie rozwijać technologie wojskowe. Są to obszary współpracy przemysłowej, niekoniecznie jawne, wymagające politycznego wsparcia przez obydwie strony, na podstawie wzajemnych uzgodnień oraz nadania im priorytetowego znaczenia.

Podsumowując,

Ważna jest historia, ale ważniejsza jest przyszłość. Doceniając ponad 600 letnie partnerskie relacje w stosunkach polsko-tureckich uważamy, że potrzebne jest nowe otwarcie. Ustalenie strategicznego sojuszu między Polską a Turcją, tworzącego korzyści w wymiarze społeczno-gospodarczym obydwu krajów, a w szerszej perspektywie służący podniesieniu poziomu bezpieczeństwa euroatlantyckiego.

Przedstawiając powyższy pogląd, podkreślamy, że jego intencją jest zwrócenie uwagi polskich władz państwowych na wielostronne korzyści tkwiące w strategicznym podejściu do dwustronnej, polsko-tureckiej współpracy. Zwracamy się o powołanie, w oparciu o istniejące dwustronne umowy międzyrządowe (np. Deklaracji o dwustronnej współpracy podpisanej 14 maja 2009 roku przez ministrów gospodarki RP i Turcji) „Strategic Task Force” który zdefiniuje długoterminowe cele współpracy Polski i Turcji i podda jej ocenie/decyzjom politycznym, a po ich akceptacji opracuje zestaw działań wdrożeniowych. Określając zadania dla administracji państwowej i podległych jej jednostek i uwzględniając potencjał wiedzy zgromadzony w samorządzie gospodarczym obydwu krajów.

Polsko-Turecka Izba Gospodarcza będzie je aktywnie wspierała w ramach swoich możliwości.

Pozostajemy w tej sprawie do dyspozycji,

/-/ Prezes P-TIG Marek Nowakowski

/-/ Członek Rady P-TIG Mieczysław Cieniuch

/-/ Członek Rady P-TIG Andrzej Kozakiewicz

/-/ Członek Rady P-TIG Arda Yurdatapan

Varşova, 22 Haziran 2024

Polonya ve Türkiye arasında kapsamlı, stratejik bir işbirliği

her iki ülkenin de güvenliği için önemli bir unsur teşkil etmekte

Polonya-Türk Ticaret Odası Bildirisi

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı’nın Polonya'ya beklenen ziyaretine hazırlık aşamasında, devlet yetkilileri tarafından Polonya-Türkiye ikili ilişkilerinin farklı  boyutlarda kapsamlı bir analizden geçirilmesi ve NATO üyesi olan bu iki ülke arasındaki işbirliği konusunda uzun vadeli hedeflerin belirlemesi gerektiğine inanıyoruz. Rus Federasyonu'nun Ukrayna'ya saldırması, Polonya ve Türkiye’nin NATO’nun sınır hattındaki önemini arttırırken, iki ülkeyi de öngörülemeyen zorluklarla karşı karşıya bırakmakta. Dolayısıyla bu konu yalnızca diplomatik ilişkiler ve iyi gelişen ikili ticaret açısından değil, stratejik bir bakışla, askeri ve sanayi işbirliği, enerji altyapısı ve güvenliği, siber güvenlik, gıda güvenliği gibi birçok farklı boyutuyla ele alınmalı. Her iki ülkenin potansiyelini mobilize etmeye yönelik kapsamlı bir ikili işbirliği, devlet yetkililerinin koordineli ve aktif yaklaşımının yanı sıra, üzerinde mutabakata varılan stratejinin uygulanmasında her iki ülkenin sanayi ve akademik çevrelerinin işbirliğini destekleyecek mekanizmaların oluşturulmasını da gerektirmektedir.

Polonya-Türk Ticaret Odası'nın misyonu ikili ticareti teşvik etmek ve kolaylaştırmaktır. İlk bakışta iki ülke ticari ilişkilerinin dinamiği olumlu bir tablo çiziyor. Ticaret Odasının kurulduğu 2007 yılında yaklaşık 3 milyar EURO olan karşılıklı ticaret hacmi, 2023 yılında 12 milyar EUROnun üzerine çıkmış, yılın ilk çeyreğinde ise %20’nin üzerinde bir artış göstemiştir. Ancak Türkiye Polonya’nın ticaret ortakları arasında 16-17 sıradadır. Bu durum Türkiye açısından da benzer bir tablo çizmektedir. Polonya'nın Türkiye'ye ihracatı toplam ihracatının %1,5'uğundan biraz fazlasını oluşturmaktadır. Yani aslında marjinaldir. Kanımızca karşılıklı ticaret potansiyeli yıllık 25-35 milyar EUROdan az olmamakla birlikte dinamik bir büyüme potansiyeli içermektedir. Bu potansiyeli harekete geçirmek, Türkiye’nin de dahil olduğu Avrupa Topluluğu birleşik ekonomik bölgesi içinde aslında basit olan ticaretin ötesinde işbirliği alanlarının değerlendirilmesiyle mümkün olacaktır. Bu da şu ana kadar değerlendirilmeyen işbirliği sahalarının harekete geçirilmesi ve bunların her iki ülke yetkilileri tarafından sistematik olarak desteklenmesi gereğini doğurur. Karşılıklı yatırımlar için öncelikli destek programları, bilim ve iş dünyası arasındaki işbirliğinin teşvik edilmesi ve nihayetinde bölgesel seviyede de ticari, sanayi ve bilimsel temasların geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır.

Sadece Varşova'yı değil, Katowice, Gdańsk, Wrocław gibi Polonya'nın önemli sanayi merkezlerini sadece İstanbul değil, Bursa ve İzmir gibi Türkiye’nin önde gelen merkezleriyle de bağlayan uçuş ağının yoğunlaştırılıp maliyetinin de düşürülerek her iki ülkenin girişimcileri arasında doğrudan temasları yoğunlaştırmak önemli bir unsur teşkil etmektedir. Bugün Polonya-Türkiye uçuşları Avrupa'nın en pahalı seferleri arasındadır. Buna çözüm bulunması pragmatik bir yaklaşımı gerektirmektedir. Uçuş ağının genişletilmesi Polonya’nın turizmini etkiler ve ülke ekonomisine sektörel bir ivme kazandırır. 2024 yılı başında bu konuyla ilgili her iki ülkenin de devlet yetkilileriyle temasa geçildi. Yakında Polonya ekonomisine zarar veren bu 20 yıllık kısır döngüyü değiştirecek olumlu gelişmeler bekliyoruz.

Karşılıklı tanıtım ihtiyacı da açıkça ortadadır. Bu konu, ilgili devlet kurumlarının mali ve organizasyonel desteği ve yerel ticari kuruluşların da katılımıyla yürütülen tanıtım gezileri yoluyla, Polonya ile işbirliği potansiyelinin Türkiye'deki önemli ekonomik çevrelere aktif olarak anlatılmasını içermektedir.

Tabii ki potansiyel işbirliği alanları yukarıdakinden çok daha kapsamlı. Özellikle iki ülke ilişkilerinin çerçevesi 2022 Şubat ayından bu yana önemli ölçüde değişti. Bu da mevcut potansiyelin değerlendirilmesinde stratejik hedeflere odaklanmanın önemini arttırdı. Rusya'nın askeri, ekonomik ve propaganda alanındaki saldırgan tutumunun sadece Ukrayna'ya uyguladığı politikalarla sınırlı kalmadığı gözlemlenmekte. Polonya ile Türkiye arasındaki stratejik işbirliği, tüm sinerji potansiyelini değerlendirerek kıtadaki barışçıl istikrar sürecine önemli bir katkı sağlayabilir. NATO ve Avrupa Birliği içinde bu konuya verilen önemin arttırılması  ve çabaların güçlendirilmesi gerekmektedir. İki ülkenin de silah ve askeri teçhizat üretimi, muharebe yönetim sistemleri, siber güvenlik, sivil kritik altyapı projeleri (örneğin enerji altyapısı, büyük ölçekli barınaklar vb.) gibi daha birçok alanda deneyim ve sanayi yeteneklerini değerlendirecek işbirliklerine girilmesi, bir yandan ekonomiyi destekleyecek, diğer yandan iki ülke vatandaşlarının güvenliğini arttıracaktır. Her iki ülkenin de bu alanlarda benzersiz ve sinerji potansiyeli yüksek deneyimleri mevcuttur.

Türkiye'nin savunma harcamaları GSYİH’nın 1,5% u civarındadır. Ancak bunun önemli bir kısmı yerli savunma sanayinin gelişimini hedeflemektedir. 2002 yılında Türk savunma sanayinde faaliyet gösteren yaklaşık 60 şirket varken, bu gün bu sayı 3.000'in üzerine çıkmıştır; yıllık bütçeleri ise 2 milyar doların üzerindedir. Sonuç olarak, Türk savunma sanayinde 2002 yılında yaklaşık 24% iken, şu anda 73%'e ulaşmış "milli" Ar-Ge payının, 2025 yılında80%'e çıkması beklenmektedir. Bu da ülkenin bilim ve sanayi yeteneklerini savunma sanayi üretiminde temel alarak yüksek düzeyde kendi kendine yeterliliği anlamına gelir.

Polonya'da savunma harcamaları 2024 yılı bütçesinde GSYİH'nın 4.2%'sine tekabül etmektedir. Bu Avrupa'daki en yüksek orandır. Ancak Polonya Silahlı Kuvvetleri’nin bir  dönüşüm aşamasında olduğunu unutmamak gerekir. Birçok silah ve teçhizatın Ukrayna'ya transferinden kaynaklanan eksikler ve yerli sanayinin üretim kapasitesinde uzun yıllar süren ihmalkarlığın sonuçlarıyla acilen ilgilenmek ve bu duruma kalıcı çözümler bulmak gerekmektedir. Polonya-Türk savunma sanayi işbirliği bu süreci önemli ölçüde hızlandırabilir. Polonya savunma sanayii şirketleri de Türkiye’deki programlara dahil olarak (yeri geldiğinde gizli projeler çerçevesinde) ortaklaşa askeri teknolojiler geliştirebilirler. Bu alandaki işbirliğinin etkili olabilmesi için her iki tarafın da bu konuya siyasi destek ve öncelik vermesi gerekmektedir.

Özet olarak,

Tarihimiz önemli, geleceğimiz daha önemlidir. Polonya-Türkiye ilişkilerinin 600 yıllık geçmişini takdir edip örnek alırken, bu gün yeni bir açılımın gerekliliğine inanıyor, her iki ülkeye sosyo-ekonomik açıdan büyük faydalar sağlayacak, daha geniş perspektifte Avrupa'nın güvenliğine büyük katkıları bulunacak, stratejik bir ittifakın oluşturulması gerektiğini düşünüyoruz.

Bu bildiriyi sunmaktaki amacımız, bu konunun önemine Polonya ve Türkiye devlet yetkililerinin dikkatini çekmektir.

Mevcut devletlerarası anlaşmaları temel alan (örneğin, 14 Mayıs 2009'da Polonya Cumhuriyeti ve Türkiye Ekonomi Bakanları tarafından imzalanan İkili İşbirliği Bildirgesi),  ikili işbirliğinin uzun vadeli hedeflerini belirleyecek, bunu siyasi iradelerin değerlendirme ve kararına sunacak, kararları takip eden süreçte devlet idaresi ve bağlı birimler için görevleri belirleyerek bir dizi uygulama faaliyeti geliştirilecek bir "Stratejik Çalışma Grubu" oluşturulmasını öneriyoruz.

Polonya-Türk Ticaret Odası olarak, bu çalışmaları imkanlarımız dahilinde aktif olarak desteklemeye hazırız.

Saygılarımızla…

/-/ Polonya-Türk Ticaret Odası Başkanı Marek Nowakowski

/-/ Polonya-Türk Ticaret Odası Konseyi Üyesi Mieczysław Cieniuch

/-/ Polonya-Türk Ticaret Odası Konseyi Üyesi Andrzej Kozakiewicz

/-/ Polonya-Türk Ticaret Odası Konseyi Üyesi Arda Yurdatapan